Diyabetin bulguları neler uzmanlar açıklıyor!

Diyabet nedir? Bulguları neler? Nasıl rehabilitasyon edlir? Diyabet hastaları tarafından yapılması gerekenler neler? gibi merak edilen suallerin cevaplarını ürkiye İş Bankası iştiraki Bayındır Kavaklıdere Sağlık Kurumu Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kısım Başkanı Uzm. Dr. Ş. Şen ILGIN’dan bildik. 

Millet arasında şeker hastalığı olarak da öğrenilen diyabet, her geçen gün daha sık görülen kronik hastalıklar arasında yer alıyor. Sadece bedendeki şeker oranının yükselmesine neden olmayan diyabet hastalığı, kalp sıhhatinden göz sıhhatine kadar bedenin tüm hayati uzuvlarını etkiliyor. Diyabetin, bedendeki insülin hormonunun yetersiz olması veya aktif olamaması gidişatında ortaya çıkan, kronik ve ilerleyen bir hastalık olduğunu söyleyen Türkiye İş Bankası iştiraki Bayındır Kavaklıdere Sağlık Kurumu Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kısım Başkanı Uzm. Dr. Ş. Şen ILGIN, diyabet hastalığı hakkında açıklamalarda bulundu. Diyabet, midemizin artta bulunan bir uzuv olan pankreasın insülin salgısının tamamen ya da kısmen eksikliği, yetersizliği neticesinde alana gelen, kandaki şeker ölçüsünün banalden yüksek olmasıyla kendini belli eden, organizmanın karbonhidrat, protein ve yağlardan yeterince faydalanamadığı, devamlı tıbbi bakım gerektiren kronik bir metabolizma hastalığı olarak belirleniyor.

DİYABETİN BULGULARI

Diyabet hastalığında görülen bulguların, bayağı bulgular ve daha az görülen bulgular olarak ikiye böldüğünü söyleyen Türkiye İş Bankası iştiraki Bayındır Kavaklıdere Sağlık Kurumu Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kısım Başkanı Uzm. Dr. Ş. Şen ILGIN, “Diyabet hastalığının bayağı bulguları çok su içme, sık idrara çıkma, çok yemek yeme veya iştahsızlık, halsizlik, ivedi yorulma, ağız kuruluğu, gece idrara çıkmadır. Daha az görülen bulgular ise flu görme, açıklanamayan kilo kaybı, inatçı enfeksiyonlar, yineleyen mantar enfeksiyonları ve kaşıntıdır” dedi.

DİYABET TANISI NASIL KONULUR?

Diyabet tanısında açlık kan şekeri AKŞ, 75 g şeker yükleme testi OGTT neticeyi 2. saat kan şekeri, gelişigüzel bir saatte alınan kan şekeri günün rastgele bir zamanında, öğünü dikkate almadan yapılan kan şekeri ölçümü ve testten evvelki takribî 8-10 haftalık süreçteki kan şekeri yüksekliğini gösteren hemoglobin A1c HbA1c neticeleri çok ehemmiyetlidir diyen Uzm. Dr. Ş. Şen Ilgın, “Açlık kan şekerinin 126 mg/dl’nin, şeker yükleme testi neticeyi 2’nci saat kan şekerinin ve gelişigüzel kan şekerinin 200 mg/dl’nin ve hemoglobin A1c’nin %6.5’tan yüksek olması tanı koydurucu sayısal kesim kıymetleridir. Kan şekeri seviyeleri banalden yüksek olan fakat diyabet tanı kriterlerini karşılamayan bedeller ise prediyabet olarak adlandırılır. Daha evvel hudutta diyabet ya da millet arasında saklı şeker diye anılan bozulmuş şeker hoşgörüyü ve bozulmuş açlık şekeri, artık prediyabet olarak kabul edilmektedir. Aklış kan şekeri 100-125 mg/dl, OGTT-2. saat kan şekeri 140-199 mg/dl, gelişigüzel kan şekeri 140-199 mg/dl ve HbA1c %6-6.5 aralığında ise fert prediyabetli olarak izlenmelidir. Prediyabet, diyabetin öncül gidişatıdır ve şartlar oluştuğunda diyabete dönebilir. Prediyabet, diyabet ve kalp-damar hastalığı için ehemmiyetli tehlike etmenidir.” diye konuştu.

DİYABET CİNSLERİ

Uzm. Dr. Ş. Şen Ilgın, diyabetin en sık tesadüfülen cinslerinden olan tip 1 diyabet, tip 2 diyabet ve hamilelikte görülen diyabete gestasyonel diyabet ait bilgiler verdi. 

·         Tip 1 diyabet: Tüm diyabetlilerin %10 kadarını oluşturur. Bağışıklık sisteminin pankreastaki insülin salgılayan beta hücrelerini imha etmesi neticeyi oluşan, salt insülin beceriksizliğiyle karakterize bir vaziyettir. Genellikle 30 yaş altında çok ani-hengameli başlar. Hastalar cılız veya basmakalıp kilodadır. Ömür boyu insülin kullanılması gereklidir. Kullanılmadığı takdirde koma ve vefat büyür.

·         Tip 2 diyabet: Diyabet hastalarının %90’ını oluşturur. Hastaların çoğunluğu kiloludur.  Hücre seviyesinde insülin mukavemeti sebebiyle, insülinin yeteri kadar hücre içine girememesi ve kullanılamaması neticeyi ortaya çıkar. Genellikle 40 yaşın üzerinde görülür ve karmaşıklıkları ile beraber tanı konabilir. Sinsi ve yavaş seyirlidir. Güçlü bir genetik yatkınlığı vardır ve ailede genetik yoğunluk çoğaldıkça bir sonraki jenerasyonda daha erken yaşlarda görülebilir.

·         Gestasyonel diyabet hamilelik şekeri: Gebeliklerin %2-8’inde görülür. Daha evvelden diyabeti olmayan bayanlarda, hamilelik sırasında ortaya çıkan diyabet biçimidir. Çoğu kere hamileliğin son üç ayında ortaya çıkar. Genellikle doğumdan sonra düzelir. Ancak daha sonraki hamileliklerde yineleme ihtimali yüksektir. Gebelikte ortaya çıkan diyabetin incelenmesi emeliyle hamileliğin 24-28. haftaları arasında şeker yükleme testi yapılması önerilir. Böylece, annede oluşan kan şekeri yüksekliği zamanında tespit edilir ve bu vaziyetin anne karnındaki bebek/fetüs üzerindeki hasarlı tesirlerini yasaklamak için tedbir alınabilir. GDM tanılı bayanlarda daha sonraki senelerde, tip 2 diyabet büyüme tehlikeyi yüksektir.

DİYABET HASTALARI TARAFINDAN YAPILMASI GEREKENLER

Diyabet rehabilitasyonunda, hastanın diyabet mevzusunda eğitilmesi, kumpaslı olarak egzersiz yapılması, iyi bir beslenmenin sağlanması, hayat stili farklılıkları ve kan şekerini amaç kıymetlerde yakalayacak biçimde ilaç rehabilitasyonunun yapılması parçalamaz bir parçadır diyen Uzm. Dr. Ş. Şen Ilgın, diyabet hastaları tarafından yapılması gerekenleri açıkladı:

·         Hastalar, diyabet eğitim hemşirelerinin eğitimleri ile diyabetle ne biçimde yaşamaları gerektiğini ve öz bakımlarını yaparken dikkat etmeleri gerekenleri bilmelidir.

·         Haftada 3-5 gün yemekten 1 saat sonra 30 dakika etrafı yürüyüş yapılmalıdır.

·         Beslenme uzmanı diyetisyen önderliğinde iyi bir beslenme programı yapılmalı, aralıklı   hakimiyetlerle topallayan noktalar varsa üzerinde durulmalı, kilo hakimiyeti sağlanmalıdır.

·         Tüm yarıyıllarda bırakılmaz rehabilitasyon bileşeni, hayat stili farklılığıdır. Hayat stili farklılığının iki bileşeni olan beslenme alışkanlıkları ve fiziksel etkinlik için teklifler, ferdin özelliklerine göre fertsel olarak tanımlanmalıdır.

DİYABETTE BESLENME NASIL OLMALIDIR?

Tıbbi beslenme rehabilitasyonuna, beslenme uzmanı hakimiyetinde başlanmalı, geçim meseleyi olup olmadığı, kilo verme vaziyeti, bunların kan testlerine ne biçimde yansıdığı muhakkak aralarla hakimiyet edilmeli diyen Uzm. Dr. Ş. Şen Ilgın, “Diyabetli fertlerde beslenme, bireye has tasarlanmalı, bireyin ihtiyacına göre, lüzumlu ölçüde gıda alınmalı, uygun zamanlarda yenmelidir. Boya uygun beden ağırlığı hesaplanmalı, fazla kilolu ve kiloluluk gidişatında, evvel daha fazla ağırlık çoğalışının önüne geçilmeli, daha sonra sıhhati gözetmek için kilo vermek kastedilmelidir” dedi.

Uzm. Dr. Ş. Şen Ilgın, diyabet hastalarının dikkat etmesi gerekenleri şu biçimde sıraladı:

·         Şeker ve şeker kapsayan besinler beslenme kumpasından çıkarılmalıdır. Gşöhretlik karbonhidrat alımını 130 g’ın altında yakalayan düşük karbonhidrat kapsayan perhizler önerilmemektedir. Düşük karbonhidratlı perhizler, düşük yağlı perhizlerle eş ağırlık kaybı sağlar ancak LDL-kolesterol seviyelerini yükseltir. Düşük karbonhidratlı beslenme modellerinin kısa süreli olan pozitif tesirleri, uzun vadede sürdürülememektedir. Karbonhidratlar günlük enerji ihtiyacının %45-65’ini en az 130 g karşılayacak biçimde ayarlanmalıdır.

·         Protein alımı, diyabeti olmayan popülasyona önerildiği gibi perhiz proteininin niteliği hayvansal ve nebatsal kaynaklı protein oranı göz önüne alınarak 0.8-1 g/kilogram ideal ağırlık/gün günlük enerji ihtiyacının %15- 20’si olarak tasarlanır. Kırmızı et yerine sindirimi daha basit olan beyaz et balık, tavuk, hindi seçim edilmelidir.  

·         Yağ alımı, günlük enerji ihtiyacının %30’u olarak hesaplanır. Gşöhretlik enerji ihtiyacının <%7’si doymuş yağ, %12-15’i tekli doymamış yağ olarak tasarlanır. Trans yağ alımı günlük enerji ihtiyacının <%1’ini 2 g/gün aşmamalıdır.

·         Muayenehane veya laboratuvar olarak noksanlık bulguları olmadığı sürece vitamin-mineral dayanağı önerilmemektedir. Bunların, natürel yolla alınmasına çalışılmalıdır. 

·         Gşöhretlik posa tüketimi artırılmalıdır, perhizin kalorisine göre, 14 g/1000 kkal 25-35 g/gün olarak hesaplanır.

·         Kumpaslı ve tasarılı yemek yemek, hayat stili haline getirilmelidir. Perhizin her etrafta ve her vaziyette uygulanmasına çalışılmalı, ne zaman, nerede ve ne yeneceği kısmete vazgeçilmemelidir. Gşöhretlik kalori lüzumu karşılanılacak biçimde, gıda spektrumuna dikkat edilerek, 3 ana ve 3 ara öğün ile beslenmeye çalışılmalıdır. Muhakkak beslenme modellerinin uygulanmasından çok, şahsi seçimler, gereksinim ve niyetler üzerine odaklanılmalıdır.

DİYABETTE SEÇİLMESİ GEREKEN SAĞLIKLI YİYECEKLER

·         Karbonhidratlar: Hububatlar, un ve undan yapılmış besinler, kuru baklagiller, patates, sebze ve meyveler

·         Protein: Et, yumurta, peynir, süt, yoğurt 

·         Yağ: Yağ ve et, peynir, süt, yoğurt gibi yağ kapsayan besinler

·         Vitamin ve mineral: Sebze ve meyveler başta olmak üzere tüm besinler

·         Posa: Sebze, meyve, bütün taneli hububatlar, kuru baklagiller