Ebeveyn tipleri ve keskin özellikleri

Çocuğunuza sıcak, sevgi dolu bir etraf mı sunuyorsunuz yoksa hayatın güçlüklerine hazırlanması için katı kaideler mi? Her çocuk için anne ve babası tüm dünyayı temsil eder. Siz ona nasıl davranırsanız, çocuğunuz dünyanın geri kalanının da öyle davranacağını varsayır. ERA Kolejleri’nden PDR Uzmanı Kübra Karakaş, farklı ebeveyn tiplerinin çocukların erişkinliklerini etkilediğini ve karakterini tanımladığını söylüyor. Bu sebeple ebeveynlere ait bilimsel bir sınıflandırma, kendi stilimizi kavramamıza destekçi olabilir.

Bazen iyi hedefle yaptıklarınızın hiç istemediğiniz neticelere neden olduğunu görürsünüz. Şayet mevzubahisi olan çocuk eğitimi gibi ehemmiyetli bir alansa, çocuğunuzun ileride nasıl bir birey olacağını tanımlayan tavırlarınıza azıcık daha dikkatli bakmakta bereket var.

İşte bilimsel araştırmaların ortaya koyduğu ebeveyn tipleri ve keskin özellikleri:

Fazla gözetici anne baba

Bu tavrı sergileyen anne babalarda çocuğa karşı sevgi fazladır ve disiplin yok denecek kadar azdır. Çocuğun yaptığı her şey güzel görülür ve çocuk fazla özgür vazgeçilir. Fazla müsamahalı bir ailede yetişen çocuklar, bir vakit sonra anne babalarını teftiş altına alırlar ve tenkide sarih olmadıkları için kendilerini geliştiremezler. Kaidesizliğe alışan çocuklar, mektepte kaidelerle karşılaşınca eğitim civarına ve dost etraflarına geçim sağlamakta güçlük sürükleyebilirler. Benmerkezci, sorumsuz, kırılgan, her dediğinin anında olmasını isteyen, sabırsız, şımarık ve anti-sosyal olmaları mümkündür.

Mükemmeliyetçi anne baba

Bu ailelerin davranışları fazla sevgi ve sıkı disiplin biçimindedir. Anne baba bir yandan fazla gözetici davranırken değişik yandan çocuktan yaşının üzerinde olgun tutumlar beklemektedir. Üstelik hatasızlık temennisi bir alanla sınırlanmaz, her mevzuda büyük galibiyet arz edilir. Çocuğun bir fert olarak gelişimi, kendi seçim ve tavırları, aile tarafından desteklenmez. Dost tercihi dahi ailenin faallik alanı içerisindedir. Mükemmeliyetçi bir ailede yetişen çocuklar fazla titiz ya da bütün tersi dağınık çocuklardır. Kendilerine güvenleri yoktur. Yanlış yapmaktan korkarlar.

Otoriter ve yalanlayıcı anne baba

Ailede çocuğa karşı sevgi ve şefkat yoktur. Bunun yerine katı bir disiplin kavrayışı ve baskıcı tutum görülür. Çocuk, anne babanın kaidelerini yerine getirme gayretinde olduğu için kendini ifade edemez. Aile içinde fobi hâkimdir. Çocuğun en kolay kusuru bile cezalandırılır. Otoriter bir ailede yetişen çocuklar stresli, sıkıntılı çocuklardır. Çocuk attığı her adımda yanlış yapma fobisi içinde olduğundan kendine güveni yok gibidir. Kesintisiz tenkit etildikleri için altlık duygusu geliştirebilirler. Kendi başlarına karar veremezler. Bu davranışla yetişen çocuklar evhamlı, güvensiz, kabahat işlemeye eğilimli, insan ilişkilerinde galibiyetsiz ve meblağsız şahsiyet geliştirebilirler.

Dikkatsiz ve kaygısız anne baba

Çocuğun tavırları karşısında dikkatsiz ve enez tutumlar sergileyen anne babalardır. Bu tip aileler için çocuğun varlığı ile yokluğu belirli değildir. Bu gruba giren anne babalar genellikle müsamaha ile boş vermeyi birbirine karıştırmaktadırlar. Çocuk anne babayı rahatsız etmediği vakitçe, çocukla alakalı problem yoktur. Bu tip ailelerde çocuk fiziksel ve duygusal olarak yalnızlığa itilmektedir. Dikkatsiz ve kaygısız bir ailede yetişen çocuklarda özgüven noksanlığı görülür. Yaşamdan ve kendilerinden temennileri olmaz. Bu stil ailelerde gelişen çocuklar anne ve babalarını kendilerine model alamadıkları için dışarıdan bir modelle ve çoğunlukla da negatif bir modelle kendilerini aynılaştırmaya meyil gösterirler. Hasarlı alışkanlıklar edinmeye de eğilimlidirler.

Meblağsız anne baba

Bu ailelerde çocuğun yaptığı bir tavır, genellikle anne babanın o anki psikolojik vaziyeti ile ilintilidir, bazen sert bazen pozitif karşılanabilir. Meblağsız anne babanın iki çocuğuna karşı farklı tavrı ya da anne babanın farklı davranışları, çocukları negatif güzergahta etkileyebilir. Anne ve baba kesinlikle aynı görüşe sahip olmalı, biri tutumu pozitif görüp değişiği ceza uygulamamalıdır. Bir tutumun kimi zaman mükâfatlandırılması kimi zaman da cezalandırılması, cezanın anlamı ve kabahatin kaliteyi hakkında şüphe uyanmasına neden olduğundan çocuk ne zaman, nerede, ne yapacağını bilemez.

Pozitif ve sıhhatli aile

Sevgi, saygı, huzur, güven ve saydamlık olan ailede çocuk tüm güzergahlarıyla kabul edilir. Anne baba tavırları ile çocukları için iyi birer model olmanın yanı gizeme aynı zamanda kılavuzdur. Bu stil ebeveynler çocuğa yol gösterir ama alacağı kararlar mevzusunda onu hür vazgeçerler. Problemlere anne baba ile beraber çözüm arayarak zamanla bu kabiliyetini geliştiren çocuk, tercihlerinin neticelerine de kendisi direnir. Aile içinde kaideler ve hudutlar herkes için ve hep beraber tanımlanır ve bu hudutlar içinde çocuk özgürdür. Kaidelerin anlamlı açıklaması yapılır. Her mevzuda çocuğun düşünce ve fikirleri dinlenir. Fikirleri manasız da olsa saygı gösterilir. Çocuk, kendine ve etrafına saygılı, hudutları bilen, tasarım eforu yüksek, faal, fikirlerini rahatlıkla söyleyebilen, balanslı, mesullük duygusu gelişmiş, müsamahalı, dost canlısı ve mutlu bir fert olarak yetişir.