İyot noksanlığının yol açtığı hastalıklar

Bedendeki iyodun yüzde 75’i tiroit bezinde, kalanı ise kan, süt salgılayan meme bezi, mide ve öbür dokularda bulunuyor. İyot, sihrime-büyüme ve bedendeki üretim-tahrip vakalarının hakimiyeti için hayati ehemmiyet taşıyan ve guatr olarak adlandırılan tiroit bezinden salgılanan tiroit hormonunun birleşiminde kullanılıyor. Ülkemizde iyot yetersizliği sebebiyle yaşanan sağlık meselelerinin önüne geçebilmek ismine 1995 senesinden bu yana sofralık tuzların iyotlanarak kullanılmasının gerekli hale getirildiğini belirten Sodexo Entegre Hizmet Yönetimi Sağlıklı Yaşam İdareyicisi Diyetisyen Sibel Mumcu, “Sağlıklı bir erişkin için öneri edilen günlük iyot ölçüyü 150 mcg’dır 0.00015 gram. Bireyin iyot lüzumu; yaşına, cinsiyetine, gebelik ya da emziklilik yarıyılı gibi öbür etkenlere göre farklılık gösterebilir. İyot, tuz dışında, ton balığı, mezgit, soğuk su ve derin deniz balıkları olmak üzere deniz mahsullerinden, iyot doğrultusundan yeterli topraklarda yetişen hayvansal ve nebatsal kaynaklı yiyeceklerden karşılanabiliyor. Bununla beraber haftada 2 kere balık, yumurta, et ve süt mahsulleri, koyu yeşil yapraklı sebzelerin yeterli ölçülerde beslenmede yer alması iyot lüzumunu ehemmiyetli miktarda karşılıyor. Bunlara ek olarak da kullanılan sofra tuzunun kesinlikle iyotlu tuzlardan seçilmesi gerekiyor” biçiminde konuştu. Mumcu, iyot noksanlığının neden olduğu problemleri ve bunu önlemek için tekliflerini de sıraladı:

Birden fazla hastalığa neden oluyor

Eksik iyot alımına bağlı olarak ortaya çıkan iyot yetersizliği, tiroit bezinin gelişmesine, muhtelif derecelerde eksik tiroit hormonu yapımına ve hipotiroidi büyümesine neden olabilir. İyot yetersizliği erken yarıyılda bulgu vermezken hipotiroidiye yol açtıktan sonra; halsizlik, cilt kuruluğu, saç dökülmesi, ciltte kalınlaşma, kabızlık, soğuğa tahammülsüzlük, adet kumpassızlıkları, saç ve tırnaklarda kırılma, kilo çoğalışı, unutkanlık, konsantrasyon eforluğu, bunalım, duygu gidişatında dalgalanmalar, kalp ve akciğer beceriksizliği gibi geniş bir şikâyet yelpazesi ile kendini gösterebiliyor. Dünya Sağlık Teşkilatı bilgilerine göre, dünya popülasyonunun %54’ü iyot beceriksizliği hastalıklarından etkileniyor. Ülkemizde de iyot beceriksizliğine bağlı guatr ehemmiyetli bir sağlık problemi olarak karşımıza çıkıyor.

Hamilelikte iyot yetersizliği

Doğumdan evvel alana gelen, önlenebilir beyin zararı ve akıl geriliğinin en ehemmiyetli sebebi de iyot beceriksizliği. Hamilelikte yaşanan iyot yetersizliği; düşük, erken, ölü ve düşük ağırlıklı doğum, sağırlık-dilsizlik, şaşılık, felç, guatr, cücelik tipleri ve bebek vefat süratinde çoğalışa neden olabiliyor. Bu sebeple, faize çağındaki veya emziren bayanlar ile iki yaşından minik çocuklar iyot noksanlığına karşı en duyarlı olan grubu oluşturuyor.

Anne karnında ciddi iyot noksanlığına maruz kalan bebeklerde bazen cücelik gibi ehemmiyetli bir mesele ortaya çıkabilirken, bazen bu beceriksizlik vaziyeti mektep çağında sihrime geriliği olarak karşımıza çıkıyor. Asıllaştırılan bilimsel araştırmalar, sihrime geriliği olan çocuklarda iyot noksanlığını rehabilitasyon etkenin, sihrime üzerinde pozitif tesirlerinin olduğunu gösteriyor.

Tuzu fazla kaçırmayın

İyot, sağlıklı sihrime için zorunlu bir mineral olmasına karşın iyot lüzumunu karşılamak için ehemmiyetli olan iyotlu tuzun tek kaynak olarak fazla harcanması başka sağlık meselelerine de davetiye çıkarabiliyor. Ülkemizde, Dünya Sağlık Teşkilatı’nün tanımladığı makul oranın 3 katı kadar tuz harcanıyor. Bu da hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları, beyin, böbrek ve göz meselelerinin çoğalmasına neden oluyor. Bu sebeple iyot kaynağı olarak yalnızca iyotlu tuz kullanmak yerine, bu minerali balık, deniz mahsulleri ve sebzeler yoluyla almak uzmanlar tarafından öneri ediliyor.

Nasıl beslenmeli

Beden iyot üretemediği için iyot lüzumunun kesinlikle beslenme yoluyla karşılanması gerekiyor. Nebatsal ve hayvansal yiyeceklerin iyot içeriği, yetiştikleri topraktaki iyot ölçüyü ile doğru orantılı olarak farklılık gösteriyor.

– İyotlu tuz kullanın: İyot noksanlığının hakimiyetinde en tesirli yol iyotlu tuz kullanmaktır. İyotlu tuz, ışık, ısı ve nemden etkilendiği için ışık geçirmeyen renkli ve kapaklı bir kapta, kuru civarda saklanmalıdır.

– Deniz mahsulleri, süt mahsulleri, yumurta ve et harcayın: Balık ve öbür deniz mahsulleri yüksek oranda iyot kapsar ve haftada en az iki kere harcanması önerilmektedir. Bunun yanında süt, yumurta ve et gibi daha az oranda iyot kapsayan besinlerin de beslenme kumpası içinde yer alması iyot noksanlığını önlemede faydalıdır.

– Bu yiyecekleri dikkatli harcayın: Lahana, karnabahar, brüksel lahanası, şalgam, turp gibi bazı sebzelerde natürel olarak bulunan ve guatrojen denilen bileşikler, tiroit bezine iyot taşınmasını yasaklayabilmektedir. Bu sebeple, iyot beceriksizliği tanısı aldıysanız bu sebzelerin tüketimini hudutlandırmanız gerekir.