Travmatik hadiseler çocuk psikolojisini nasıl etkiliyor

Günümüzde artan şiddet hadiselerine baktığımızda pek çok insanın her gün muhtelif travmatik vakaya maruz kaldığını söylemek muhtemel. Yaşanan terör vakaları, savaş, kazalar gibi pek çok faktör çocuklarımızın psikolojik olarak etkilenmesine yol açıyor. Bu tip travmalarda, cemiyetsel hadiselerde erişkinlerin verdiği tepkiler çocuklara misal oluyor!

Okan Üniversitesi Hastanesi’nden Psikolog Emel Güler, insanlarda travma yaratan faktörlerin 3 grupta yer aldığını belirtti:

İnsan eliyle istemli oluşturulan travmalar Eziyet,tecavüz, şiddet, terör
İnsan eliyle istemsiz oluşturulan travmalar Vasıta kazaları, iş kazaları
Natürel afetler Zelzele, yangın, su baskın, fırtına

Ancak insan için en acı verici olanın tecavüz, terör, şiddet vakaları gibi insan eliyle istemli hakikatleştirilen hadiselerin olduğunu belirten Psikolog Emel Güler, “Bu travmatik hadiseler kendimiz ve etrafımızla alakalı dünya likenimizi değiştirerek ‘dünyanın tehlikesiz bir yer’ olduğu inancımızı sallayabilir. Ancak negatif yaşam vakaları her zaman travmatik tesir yaratmaz. Travma ‘Ferdin fiziksel tamlığını tehdit eden, korkuya düşüren, naçar vazgeçen, herkes için kasvet kaynağı olan, sıradan ya da olağandışı yaşantılar’ olarak belirlenmektedir. Travma sonrasında hadiseyi tekerrür yaşantılama bulguları, travmayı andırdıran uyaranlardan sakınma ve sürekli bir uyarılmışlık hali olursa Travma Sonrası Stres Bozukluğu olarak değerlendirilmektedir” açıklamasında bulundu.

Çocuklar travma hadiselerinde erişkin tepkilerini misal alıyor

Psk. Emel Güler’e göre travmatik vakalardan sonra çocuklarda yineleyici hatıralar olur. Travmatik hatıraların canlanması yineleyen düşler veya yineleyen reyin temaları ile görülmektedir. Çocuklar aynı travmatiklaya değişik tepkiler verebilir. Çocuğun gelişim sürecinin hangi evresinde olduğu, etrafsal takviyesine, ebeveynlerle kurduğu ilişkiye, psikolojik dayanıklılık seviyesine ve pek çok etkene bağlı olarak değişebilir. Çocuklar travmatik bir vakayla karşı karşıya kaldıklarında bunu nasıl anlamlandıracaklarını bilemezler. Dolayısı ile bağlı oldukları erişkinlerin vakaya verdikleri tepkileri gözlemleyerek onları model alırlar. Bazen de bütün tersi tutumlarda bulunabilirler. Vaka evvelinde olduğundan çok değişik tepkiler geliştirebilirler.

Çocuklar travmatik hadisenin ardından hangi bulguları gösterebilir

Öncelikle çocuklar kendisi için travma tesiri yaratacak vaka sonrasında geçim problemleri gösterirler. Mekteple alakalı meseleler, uykuyla alakalı meseleler, dikkat problemleri, fazla hareketlenme, vücutsal yakınmalar, sebepsiz ağlamalar, parmak emme-alt nemlendirme gibi gerileme tutumları, fobi-hiddet, evham ve saldırganlık, irkilme tepkileri görülebilir. Ancak tüm bu bulguların travma sonrası stres bozukluğu bulgusu olup olmadığı kesinlikle bir uzman tarafından değerlendirilmelidir.

Erişkinlerin bu mevzuda yapmaları gerekenler

“Erişkinler, çocukların kendilerini model aldıklarını unutmamalı ve çocukların yaşadıkları hadiseyi anlamlandırma süreçlerinde faal rol almalıdırlar” diyen Psk. Emel Güler’e göre temel olarak bu yarıyılda erişkinler tarafından yapılması gerekenler şu biçimde belirtilebilir:

“Çocuklara, yaşanan hadiselerin asıllaşmasının muhtemel olduğu ve dünyanın her yerinde yaşanabileceğinin açıklanması ehemmiyetlidir. Çocukların yaşadıkları vaziyete verdikleri tepkilerin, bayağı olduğu aktarılmalı ve onlara beraber tehlikesiz bir etrafta oldukları söylenmelidir. Muhtemel olduğunca süratli bir biçimde yaşanılan negatif vaka evvelindeki yaşamlarına dönebilmeleri sağlanmalıdır. Bir yakının kaybı mevzubahisi olduğunda da, çocukların yas sürecini beraber yaşamasına izin verilmeli ve onlarla duygu paylaşımında bulunmaktan sakınılmamalıdır. Travmatik hadiselerin ardından, çocukların dinlenilmeye olduğu gibi, duygu ve düşünce ifade edilmesine de lüzumları vardır. Bu ifade genellikle oynadıkları reyin temalarında da gözlemlenebilir. Yineleyen reyin temaları gerçeğinde çocuğun manevi dünyasının aktarımına destek olur. Dolayısı ile onların yanında olunmalı, son derece dikkatli ve özenli bir şekilde destek verilmelidir.”