Tuz hakkında öğrenilmesi gereken her şey

Tuz bedende akışkan balansının sağlanması, kan tazyikinin tertip edilmesinde, adalelerin kasılması ve asapların mesajı için zorunlu olan ehemmiyetli bir mineraldir. Ancak fazla tuz tüketimi bazı hastalıklar için büyük tehlike etkeni oluşturur. Nükleer Tıp Uzm. Dr. Mari Benli sağlıklı bir şahsın gün içerisinde en fazla 5-6 gram bir dolu çay kaşığı tuz harcaması gerekliliğini dikkat topluyor.

Fazla tuz tüketimi, hipertansiyon, inme, kalp krizi, kalp yetmezliği, böbrek hastalığı, mide kanseri, kiloluluk ve kemik tehlikesini artırır!

Türkiye’de iyot noksanlığına bağlı tiroid hastalıkları ve guatr sıklığını eksiltmek için iyotlu tuz tüketimi teşvik edilmektedir. İyottan zenginleştirilmiş sofra tuzu kullanılarak cemiyetin iyot alımı artırılmaktadır. Ancak tuz tüketiminin aşırılığına bağlı sağlık meseleleri yaşayanlarda iyotlu tuz harcarken fazlaya kaçmamak gerekir. Çok az ölçüde 1/4 çay kaşığı iyotlu tuz, günlük iyot ihtiyacını karşılamak için yeterlidir.

İyotlu tuzu ışık geçirmeyen kapalı kaplarda gizleyin

Tuzun saklandığı kaplardan iyot kayba uğradığından iyotlu tuzlar ışık geçirmeyen kapalı kaplarda saklanmalıdır. Ayrıca yemek pişirilmeden evvel iyotlu tuzu yemeğe ilave etmek, pişme sırasında iyodun buğulaşma yoluyla kaybolmasına neden olur. Tuzu yemeğe piştikten sonra ilave etmek bu kaybı önler. Aile içinde tuza bağlı sağlık meseleleri olanlar varsa tuzu sofrada tuzlukla yemeklere ilave etmek daha emin bir yoldur.

Tuz yerine baharat ve sarımsak kullanın

Genç ve sağlık meseleyi olmayanlar tuzu istediği kadar tabağına ekerken, tuza bağlı sağlık meseleyi olanlar veya gözetici emelli olarak tuz harcamaması gerekenler tuzu çok az kullanabilir, hatta hiç kullanmayabilir. Yemekleri tatlandırmak için tuz yerine sağlıklı tesirleri olan baharat, muhtelif faydalı otlar, soğan ve sarımsak kullanılabilir.

Türkiye’de tiroid hastalarının takribî %80’inde Hashimoto tiroiditi ismi verilen bağışıklık sistemi tepkisine bağlı bir hastalık görülür. Bu hastalık ve başka sebeplerle tiroid bezi az çalışan orta yaş ve üstü şahısların akılsal faaliyatlerinde yavaşlama, unutkanlık, aralıksız bitkinlik ve yorgunluk hissi, bunalım, kilo almaya eğilim, kanda kolesterol seviyesinde yükselme, ciltte kuruluk, saçlarda seyrekleşme, sıcak etraflarda dahi üşüme hissi gibi çoğunlukla yaşa bağlı olarak açıklanan rahatsızlıklar olur.

İyot alımına dikkat

Tiroid bezi tüm bedeni çalıştıran, metabolizmayı tertip eden bir hormon salgılar ve bu hormonun yapısında iyot bulunur. İyot alımı eksik olduğunda tiroid hormonu yetersizliği ve guatr ortaya çıkar. Ailesel nedenler dışında tiroid bezinin noksan çalışmasının nedenlerinden biri de iyot yetersizliğidir. Orta yaş üstü, kalp damar meseleleri olan, tuzu kısıtlı kullanması gereken bireyler iyot kapsayan besinleri kullanarak ve tiroidin iyot yakalamasını yasaklayan besinleri kullanmayarak tiroid bezlerinin daha bereketli çalışmasını sağlayabilirler.

İyot kapsayan besinler

Yetişkin bir şahsın alması gereken iyot günlük vasati 150 mcg’dır. Gebelerin iyot gereksinimi günde 220 mcg, emzirenlerde günde 290 mcg’dır. 1-13 yaş arası çocukların günde 90-120 mcg iyot alması gerekmektedir. Natürel yiyeceklerde iyot mahsulün elde edildiği bölgenin suyunda ve toprağında bulunan iyot ölçüyü ile orantılı olarak değişir. Biçimi de iyot içeriğinin eksilmesine neden olabilir. Fazla ısıda pişirme, yağda kızartma, suda kaynatma, uzun zaman pişirme yiyeceklerdeki iyodun kaybolmasına neden olur

Yemekleri taze olarak harcayın

Yemekler piştikten sonra taze harcanmalı ve çok sarihte vazgeçilmemelidir. Uçucu bir madde olan iyot zaman geçtikçe eksilir.

En hoş iyot ambarı balık

Ancak derin sularda, ummanlarda yaşayan büyük balıklarda iyot daha fazla bulunur. Kabuklu deniz mahsulleri ve uzak doğu mutfağında kullanılan deniz algları da zengin iyot kapsar. 100 gr. yağsız tuzlu su balıklarında vasati 100 mg iyot bulunabilir. En çok iyot kapsayanlar ton balığı, morina balığı ve mezgit balığıdır. 200 gr. balık günlük iyot lüzumumuzun en az yarısını karşılamaktadır.

Süt ve süt mahsulleri iyot bakımından zengindir

Süt ve süt mahsullerinde de 100 gr’da cinsine göre 50 mg’a kadar iyot bulunabilir. Süt ve süt mahsulleri iyot bakımından zengindir. Bir kase yoğurt günlük iyot lüzumunun takribî %60’ını, 1 kadeh inek sütü %40’ını, 1 yumurta %20’sini karşılar. Hayvanların aldıkları gıda ile orantılı olarak kırmızı ette ve tavuk etinde de farklı oranlarda iyot bulunur.

Sebzelerde genelde iyot daha az bulunur

İyot oranı azami sebze ıspanaktır. Meyveler genellikle iyi iyot kaynağı değildir. İyot oranı azami meyve çilektir. 6-7 adet çilek günlük iyot lüzumunun takribî %8 ini sağlar. Farklı bölgelerin mahsullerini harcayan ve farklı gıdalarla beslenenlerde genellikle iyot yetersizliği görülmez. Ama aralıksız aynı bölgenin ve iyod içeriği az olan toprakta yetişen mahsullerini harcayanlarda iyot beceriksizliği görülme oranı fazladır.

Multivitaminlerde genellikle 100 mg iyot bulunmaktadır. Kumpaslı olarak iyot kapsayan bir multivitamin kullananlarda günlük iyot gereksinimi karşılanmış olur.

Fazla lahana tüketimi guatra yol açabilir

İyot alımı yeterli olsa dahi bazı gıda maddeleri de tiroid bezinin iyodu yakalamasına, dolayısıyla tiroid bezinin çalışmasını yasaklayarak guatra neden olur. Karadeniz Bölgesi’nde sık harcanan karalahana Türkiye’de kullanılan guatrojen maddelerin başında kazanç. Seyrek olarak harcanması mesele yaratmazken her gün, hatta günde birkaç öğün harcandığında tiroid bezinin çalışması bozulur ve tiroid gelişir.

Turpgillerden olan beyaz lahana, brokoli ve karnabahar gibi sebzeler ham olarak çok fazla ölçüde harcandığında tiroid bezinin az çalışmasına neden olabilir. Bu sebzelerin pişirilmesi, buğuda haşlanması ya da fermente edilmesi sayesinde içeriklerinde bulunan guatr yapıcı özellikleri büyük miktarda kaybolur.

Lüzumdan fazla iyot alımı hasarlı

Natürel yiyecekler, miktarlı ölçüde iyotlu tuz veya hekimin verdiği iyot kapsayan ilaçlar dışında iyot almak bereketten çok hasara neden olur.