Hava lekeliliği kilo aldırıyor

Araştırmalar, havadaki bazı ufak parçacıkların obezite, diyabet ve kalp hastalıkları gibi rahatsızlıklara yol açabileceğini gösteriyor.

Trafik ve sigara dumanının kapsadığı ufak parçacıklar irine ya da yangıya enflamasyon yol açarak bedenin enerji yakma becerisini sekteye uğratıyor. Bunun kısa yarıyıllı tesirleri minimal olmakla beraber, uzun vadede ciddi solunum yolları hastalıklarına yol açabiliyor.

Kanada’nın Ontario Kamu Sıhhati Merkezindeki tahlilciler, “Lekeli havanın bedende dolaşıma girmesiyle yalnızca akciğerler makûs etkilenmiyor” dedi.

Perhiz ve yaşam stili gibi değişik etmenler elendiğinde dahi lekeli hava kiloya neden olabiliyor.

İnsülin hassasiyeti eksiliyor

Fareler üzerinde yapılan deneyler neticesinde, hava lekeliliğinin bedeni akciğerlerden öte etkilediğini gösteren bilgiler bulunmuştu.

Amerika Birleşik Devletlerindeki Ohio Devlet Üniversitesi’ndeki tahlilciler, şehirde yaşayanlarda kırda yaşayanlara oranla neden daha fazla kalp hastalıkları görüldüğünü incelemek istedi.

Yaşam stili, abur cubur gıdalara her an ulaşma imkânı bunun sebeplerinden biri olabilirdi. Ama solunan havanın da bir tesiri olup olmadığına bakıldı.

Laboratuvarda bir grup fare, pak hava civarında, değişik grup ise trafikteki hava ortamını yakalandı. Fareler tartılıyor ve metabolizmalarının işleyişi kollanıyordu.

Akciğerleri tahriş eden ufak parçacıkların bedende zincirleme tesire yol açarak iştahı hakimiyet eden hormonların çalışmasını bozduğu gözlemlendi.

10 hafta sonra tesirler bariz bir biçimde görülmüştü. Lekeli havaya maruz kalan farelerin bedeninde, bel kısmı ile iç uzuvlar etrafında daha fazla yağ oluşmuştu. Yağ hücrelerinin büyüklüğü, lekeli hava soluyan farelerde yüzde 20 daha büyüktü.

Ayrıca kan şekerinin enerjiye dönüştürülmesi için hücrelere emir veren insülin hormonuna karşı hassasiyet eksilmiş, başka bir deyişle diyabetin ilk evresi başlamıştı.

Akciğerde tahrişe neden oluyor

Bu mekanizmanın bütün olarak ne biçimde işlediği henüz müzakere mevzusu. Ama hayvanlar üzerinde yapılan değişik deneyler de lekeli havanın bedende bir dizi tepkimeye yol açtığı görüldü.

Havadaki 2,5 mikrometre milimetrenin binde biri genişliğindeki minik parçacıkların buna neden olduğu sanılıyor.

Lekeli hava insülin hassasiyetini bozarak diyabeti tetikleyebiliyor.

Soluduğumuz havada lekeliliğe neden olan maddeler, oksijenin kana karışmasını sağlayan nemli, ufak hava keselerini tahriş ediyor.

Bunun neticesinde akciğerdeki çeper stres tepkisi göstererek asap sistemine fazla yükleme yapıyor.

Bu ise insülinin tesirini eksilten ve kanın insüline karşı duyarlı dokulardan çekilmesine neden olan hormonların salgılanmasına neden oluyor ve bedenin kan şekerini tertip etme yeteneğini yasaklıyor.

Bu maddeler ayrıca sitokin ismi verilen tahrik edici moleküllerin kana karışarak bağışıklıkla alakalı hücrelerin sağlıklı dokulara saldırmasına neden oluyor.

Bu, dokunun insüline tepkisini etkilediği gibi, ortaya çıkan enflamasyon da hormonları etkileyerek beynin iştahla alakalı harekâtlarını etkiliyor.

Tam bunlar diyabet ve obezite gibi metabolizmada bozukluklara, kalp ve damar hastalıkları ile yüksek tansiyona yol açıyor.

Çocuk sıhhati için tehlikeli

Hava kirliliğnin yoğun olduğu bölgelerde yaşayan çocuklarda obezite tehlikeyi çok daha fazla olabiliyor.

Kanada’nın Ontario bölgesindeki 62 bin şahsın sağlık raporları 14 sene süresince araştırılmış ve havada lekeliliğe yol açan maddelerin bir metreküp havadaki her 10 mikrogramının diyabet tehlikesini yüzde 11 artırdığı görülmüştü.

Bazı Asya ülkelerinde metreküp başına düşen parçacıkların 500 mikrograma eriştiği düşünüldüğünde riskin ebadı daha keskin oluyor.

Ayrıca, hava lekeliliğinin daha fazla olduğu bölgelerde doğan ve gelişen çocuklarda obezite tehlikesinin 2,3 kat daha fazla olduğu görüldü.

Ebeveynlerin konutta sigara içmesi halinde de çocukların daha süratli kilo aldığı belirtiliyor. Sigara ile hava lekeliliği beraber daha büyük bir risk oluşturuyor.

Uzmanlar, değişik yaşam stili unsurlarının dikkate alınmadan obeziteden tek başına hava lekeliliğinin mesul yakalanmasının doğru olmadığını, zira kısa yarıyılda bu tehlikenin tek tek fertler açısından çok minik olduğunu vurguluyor.

Çözüm ne olmalı

Hava lekeliliğine karşı elektrikli ve hibrid motorlu vasıtalar öneriliyor.

Fakat hava lekeliliğinin yüksek olduğu etraflarda çok rakamda insanın yaşadığı dikkate alındığında uzun vadeli topyekûn tesir çok daha büyük oluyor.

Sualin çözümü, elektrik ve hibrid motorlu taşıtları teşvik ederek trafik kaynaklı hava lekeliliğini eksiltmekten geçiyor.

Ama bu kısa vadede uygulanacak ve netice verecek bir şey değil. Kısa yarıyıllı olarak ise konutlara, mekteplere ve işyerlerine hava filtreleri takılabilir.

Uzmanlar, hava lekeliliğini eksiltmek emeliyle beynelmilel önlemlerin alınması gerektiğini söylüyor.